KATALOG ODPADÓW
Wśród odpadów wytwarzanych przez człowieka, w jego działalności gospodarczej i bytowej, na szczególną uwagę zasługują tzw. odpady niebezpieczne.
Polskie prawo określa je bardzo ogólnie. Pod pojęciem tym rozumie się odpady, które ze względu na swoje pochodzenie, skład chemiczny, biologiczny, inne właściwości i okoliczności stanowią zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi lub są szkodliwe dla środowiska. Przepisy unijne wymieniają szereg cech różniących odpady niebezpieczne od pozostałych. Wystarczy, aby wystąpiła tylko jedna wskazana w tych przepisach właściwość, a dany odpad w całej swej masie, uznaje się za niebezpieczny. Do właściwości tych zaliczono: wybuchowość, utlenialność, łatwopalność, działanie drażniące, szkodliwość dla zdrowia, toksyczność, działanie rakotwórcze, działanie żrące, infekcyjność, teratogenność (wywoływanie wrodzonych deformacji), mutagenność (wywoływanie zmian genetycznych), ekotoksyczność (może stanowić zagrożenie dla środowiska, a także jeśli w kontakcie z wodą, powietrzem lub kwasem uwalnia toksyczne gazy lub w czasie składowania wydziela substancje posiadające którąkolwiek z podanych uprzednio właściwości).
Minister Środowiska, w oparciu o ekspertyzy specjalistów poszczególnych branż gospodarki, ustalił katalog odpadów według źródła ich powstawania. Odpady podzielone zostały na grupy, podgrupy i rodzaje. Każdej z tych kategorii przypisano odpowiedni kod. Odpady niebezpieczne oznaczono gwiazdką (*). W celu określenia, czy dany odpad uznany został za niebezpieczny, zmuszeni jesteśmy sięgnąć po ten przepis prawa (katalog odpadów) i sprawdzić, czy rodzaj wytworzonego przez nas odpadu jest oznaczony właściwym znakiem.
Odpad uznany za niebezpieczny wymaga szczególnego z nim postępowania.
Zdecydowana większość odpadów niebezpiecznych powstaje w sferze działalności gospodarczej. Nie jest to temat obecnych naszych dociekań. Zajmijmy się odpadami wytwarzanymi w gospodarstwach domowych, czyli odpadami komunalnymi.
ODPADY KOMUNALNE
Korzystamy obecnie z szeregu urządzeń i materiałów, niezbędnych w życiu współczesnego człowieka. Użytkując urządzenia, wykorzystując różnego rodzaju substancje, nie zastanawiamy się, czy są one dla nas bezpieczne, czy też nie. I słusznie! Przy prawidłowym, zgodnym z ich przeznaczeniem postępowaniu, dobra te są dla nas zupełnie bezpieczne. Oczywiście są substancje, które już w chwili ich stosowania mogą spowodować zagrożenie, ale z dołączonych do nich instrukcji obsługi wynika jasno, jak mamy je stosować i przechowywać. Nie narazimy siebie, innych osób na szkody, utratę zdrowia oraz ochronimy przyrodę, jeżeli będziemy ściśle i bezwarunkowo stosowali się do załączonych instrukcji. Do takich substancji należą środki ochrony roślin, w szczególności środki owadobójcze. Pozostałości po tych środkach, również opakowania, są tak samo szkodliwe jak i substancje pierwotne, a czasami nawet bardziej toksyczne, np. po upływie terminu używalności.
Do odpadów niebezpiecznych, które mogą powstać w wyniku działalności człowieka, w gospodarstwach domowych zalicza się między innymi:
• oleje i tłuszcze inne niż oleje jadalne,
• lampy fluorescencyjne (świetlówki) i inne odpady zawierające rtęć, np. termometry rtęciowe,
• urządzenia zawierające freony (obecnie nie produkuje się już dezodorantów na bazie freonu, w gospodarstwach domowych nadal mogą być użytkowane lodówki, w których czynnikiem chłodzącym jest freon),
• odczynniki fotograficzne,
• farby, tusze, kleje, żywice zawierające substancje niebezpieczne,
• baterie i akumulatory,
• przeterminowane leki (przepisy prawa wymieniają tylko leki cytotoksyczne i cytostatyczne, ale przecież trudno byłoby nam wyróżnić z całej masy użytkowanych leków tylko tę grupę. Powinniśmy więc wszystkie leki traktować jako odpady niebezpieczne),
• zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne zawierające niebezpieczne składniki,
• drewno zawierające substancje niebezpieczne.
SZCZEGÓLNIE SZKODLIWE
Nie wszystkie odpady są w jednakowy sposób szkodliwe dla człowieka jak i przyrody. Spośród odpadów niebezpiecznych wyróżnia się grupy, które ze względu na zawarte w nich substancje, powodują szczególne zagrożenie dla środowiska i oczywiście dla człowieka. Wymagają one również szczególnego postępowania. Wydano w tym celu szereg ustaw regulujących bardzo szczegółowo zasady obchodzenia się z nimi.
Należą do nich między innymi:
• odpady zawierające PCB (polichlorowane bifenyle). Obecnie obowiązuje zakaz produkcji urządzeń zawierających tego typu substancje. Problem pozostawiamy przedsiębiorcom użytkującym urządzenia zawierające PCB.
• baterie i akumulatory,
• odpady medyczne i weterynaryjne. Powstają w zakładach opieki zdrowotnej i obiektach usług weterynaryjnych. Ich właściciele powinni znać i stosować metody prawidłowej utylizacji tych odpadów.
• oleje smarowe,
• wycofane z eksploatacji pojazdy,
• zużyty sprzęt elektryczny
i elektroniczny,
• odpady azbestowe.
BATERIE
Baterie stanowią zagrożenie ze względu na toksyczne działanie zawartych w nich metali ciężkich. Również używane w nich kwasy bądź zasady tworzące elektrolit mają właściwości żrące i korozyjne. W bateriach zachodzą skomplikowane reakcje chemiczne, których wynikiem jest wytworzenie napięcia elektrycznego. W zależności od typu baterii, bierze w nich udział szereg różnych pierwiastków. W bateriach mogą występować: dwutlenek manganu, żelazo, cynk, chlorek amonowy, miedź, rtęć, nikiel, lit, kadm itp. Część z tych związków nie jest obojętna dla środowiska, dlatego też zużyte baterie powinny być zbierane selektywnie i poddawane procesom odzysku.
OLEJE
Oleje odpadowe pochodzą z rynku motoryzacyjnego i przemysłu. Są to zużyte oleje silnikowe, przekładniowe, zanieczyszczone oleje hydrauliczne, maszynowe, turbinowe, sprężarkowe, transformatorowe oraz grzewcze. Poza tym występują odpady zanieczyszczone olejami. Oleje odpadowe należy przekazywać w punktach ich zakupu.
WRAKI SAMOCHODÓW
Wycofane z eksploatacji samochody stanowią duże zagrożenie dla środowiska, zawierają bowiem (oprócz olei odpadowych i płynów chłodniczych) również metale ciężkie oraz akumulatory, zużyte opony, różnego rodzaju tworzywa sztuczne, w tym chociażby piankę poliuretanową, w stosunku do której brak jest technologii odzysku. Samochody do złomowania, bez demontażu urządzeń, należy oddać w punktach zbierania pojazdów lub stacjach demontażu pojazdów. Właściciel takiego punktu lub stacji winien odebrać, nieodpłatnie pojazd. Opłata środowiskowa uiszczona została przy zakupie pojazdu, a właściciel punktu lub stacji demontażu uzyska zwrot środków. Punkty zbierania pojazdów i stacje demontażu muszą posiadać odpowiednie zezwolenie i posiadać określone warunki techniczne. W Szczytnie istnieją tylko dwa punktu zbierania pojazdów: EKO-TOM Wojciech Jadanowski, ul. Gnieźnieńska 2 i PHU ,,AUTO-ROBO” Bożenna Myślak , ul.Pasymska 31.
Brak jest natomiast stacji demontażu pojazdów.
SPRZĘT ELEKTRONICZNY
Rewolucja techniczno – technologiczna i rozwój konsumpcyjnego stylu życia spowodowały wzrost produkcji oraz skrócenie cyklu życia urządzeń elektrycznych i elektronicznych. Urządzenia te szybko tracą swoje znamiona nowoczesności, przestają spełniać stawiane im wymagania i zastępowane są nowymi, bardziej nowoczesnymi, tak w sensie funkcjonalności, jak i energooszczędności, co powoduje masowe wycofywanie ich z użytkowania. Nie każdy tego typu sprzęt zaliczany jest do odpadów niebezpiecznych, ale dla nas konsumentów nie ma to większego znaczenia. Obowiązujące w tej kwestii unormowania prawne zabraniają umieszczania zużytego sprzętu łącznie z innymi odpadami. Nakazują natomiast oddać go (nieodpłatnie) zbierającemu ten sprzęt, tj. w punkcie sprzedaży w zamian za kupiony nowy sprzęt (jeden za jeden), firmie, która posiada zezwolenie na zbieranie takiego sprzętu lub zawieźć do firmy wywożącej od nas odpady komunalne.
Postępowanie z azbestem lub z odpadami zawierającymi azbest, ze względu na szczególny zakres i wymagania stawiane posiadaczom tych odpadów, wymagają oddzielnego omówienia.
JAK POSTĘPOWAĆ
Jak postępować z odpadami niebezpiecznymi, aby nie stanowiły zagrożenia dla środowiska i zdrowia ludzi?
Oto wskazówki postępowania:
• zużywać całość produktu, nie zostawiając niczego w opakowaniu,
• nie wyrzucać do wspólnego kosza z innymi odpadami: akumulatorów, zużytych olejów, smarów, baterii zawierających metale ciężkie, świetlówek, chemicznych środków ochrony roślin, itp.
• przeterminowane leki zwracać do aptek, wrzucać je do ustawionych tam specjalnych pojemników,
• stosować zamienniki w postaci mniej toksycznych substancji (np. baterii nie zawierające metali ciężkich).
• w przypadku szczególnych odpadów niebezpiecznych (azbest, wycofane z eksploatacji pojazdy itp.), postępować zgodnie z ustanowionymi zasadami.
• sprzęt AGD, komputery, monitory, drukarki jak również inny sprzęt elektroniczny i elektryczny przekazywać w całości do sklepu lub firmie wywożącej od nas odpady komunalne.
Ryszard Jerosz, Fot. M.J.Plitt